Skip to main content

UGC NET Yoga previous year question

UGC NET Yoga previous year question paper for practice (set-4)

рдиोрдЯ:- рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рдирдкрдд्рд░ рдоें (25) рдмрд╣ुрд╕ंрдХрд▓्рдкीрдп рдк्рд░рд╢्рди рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рджो (2) рдЕंрдХ рд╣ै। рд╕рднी рдк्рд░рд╢्рди рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп

1. рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди-рд╕ाрдХ्рд╖्рдпों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рджुрд╢्рдЪिрди्рддा (рдПрдирдЬाрдЗрдЯी) рдХे рдк्рд░рдмрди्рдзрди рдХे рд▓िрдП рдХिрди рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ों рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджी рдЬाрддी рд╣ैं?
i. рдн्рд░ाрдорд░ी рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо
ii. рднुрдЬंрдЧाрд╕рди
iii. рд╢рд╡ाрд╕рди
iv. рдкрд╢ि्рдЪрдоोрдд्рддाрдиाрд╕рди

рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рд╣ै:
рдХूрдЯः
1. iii рдФрд░ iv рд╕рд╣ी рд╣ैं।         2. iv рдФрд░ i рд╕рд╣ी рд╣ैं।
3. i, ii рдФрд░ iii рд╕рд╣ी рд╣ैं।       4. i, ii рдФрд░ iv рд╕рд╣ी рд╣ैं।

2. рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рддाрдорд╕िрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рдХ्рдпा-рдХ्рдпा рдЕрднिрд▓рдХ्рд╖рдг рд╣ोрддे рд╣ैं?
i рд╡िрд░рдХ्рддि
ii. рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि
iii. рд▓ोрдн
iv. рдЕрдк्рд░рдХाрд╢
рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें;
рдХूрдЯः
1. i рдФрд░ ii рд╕рд╣ी рд╣ैं।      2. ii рдФрд░ iii рд╕рд╣ी рд╣ैं।
3. ii рдФрд░ iv рд╕рд╣ी рд╣ैं।     4. iii рдФрд░ iv рд╕рд╣ी рд╣ैं।

3. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рд╡िрдХाрд╕ाрдд्рдордХ рд╕िрдж्рдзांрддों рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं?
i. рдк्рд░ाрд░ूрдк рд╕िрдж्рдзांрдд
ii. рдЕрдзिрдЧрдо рд╕िрдж्рдзांрдд
iii. рдордиोрд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдгाрдд्рдордХ рд╕िрдж्рдзांрдд
iv. рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рд╕िрдж्рдзांрдд
рдЙрдд्рддрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें; 

рдХूрдЯः
1. i рдФрд░ ii рд╕рд╣ी рд╣ैं।    2. ii рдФрд░ iii рд╕рд╣ी рд╣ैं।
3. iii рдФрд░ iv рд╕рд╣ी рд╣ैं।   4. iv рдФрд░ i рд╕рд╣ी рд╣ैं।

4. рд╣рдардк्рд░рджीрдкिрдХा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдоूрд▓рдмрди्рдз рдХी рдХौрди рд╕ी рд╡िрдзि рдк्рд░рдпोрдЧ рдпोрдЧ्рдп рд╣ैं?
i. рдЙрджрд░ рдХा рд╕ंрдХुрдЪрди
ii. рдЧुрджा рдХो рдПрдб़ी рд╕े рджрдмाрдиा
iii. рдпोрдиि рдХा рд╕ंрдХुрдЪрди
iv. рд╡рдХ्рд╖ рдХा рд╕ंрдХुрдЪрди

рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рд╣ै:

рдХूрдЯः
1. i рддрдеा ii рд╕рд╣ी рд╣ैं।     2. ii рддрдеा iii рд╕рд╣ी рд╣ैं।
3. iii рддрдеा iv рд╕рд╣ी рд╣ैं।   4. iv рддрдеा i рд╕рд╣ी рд╣ैं।

5. рд╣рдардк्рд░рджीрдкिрдХा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд░ोрдЧों рдоें рд╡рд╕्рдд्рд░рдзौрддि рд▓ाрднрдХाрд░ी рд╣ै:
i. рд╡ाрддрдЬ рд╡िрдХाрд░
ii. рдХрдлрдЬ рд╡िрдХाрд░
iii. рдЪрд░्рдо рд╡िрдХाрд░
iv. рдиेрдд्рд░ рд░ोрдЧ 

рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рд╣ै:

рдХूрдЯः
1. i рддрдеा ii рд╕рд╣ी рд╣ैं।      2. ii рддрдеा iii рд╕рд╣ी рд╣ैं।
3. iii рддрдеा iv рд╕рд╣ी рд╣ैं।    4. i рддрдеा iv рд╕рд╣ी рд╣ैं। 

6. рдЬ्рдЮाрди рдпोрдЧ рдХे рд╕ाрдзрди рд╣ैं;
i. рдХीрд░्рддрди
ii. рд╢्рд░рд╡рдг
iii. рдордирди
iv. рдиिрджिрдз्рдпाрд╕рди
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рд╣ै:
рдХूрдЯः
1. i, ii рдФрд░ iii рд╕рд╣ी рд╣ैं।
2. ii, iii рдФрд░ iv рд╕рд╣ी рд╣ैं।
3. iii, iv рдФрд░ i рд╕рд╣ी рд╣ैं।
4. iv, i рдФрд░ ii рд╕рд╣ी рд╣ैं।

7. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджो рдХрдердиों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП:
рдЕрднिрдХрдерди: (A) рдЖрд╕рди рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХा рдоूрд▓ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдж्рд╡рди्рдж्рдзो рдкрд░ рдХाрдмू рдкाрдиा рд╣ै।
рддрд░्рдХः (R) рдЖрд╕рдиों рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХेрд╡рд▓ рдмीрдоाрд░ी рдХी рд░ोрдХрдеाрдо рдФрд░ рд╕्рд╡рд╕्рде (рдлिрдЯ) рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ैं
1. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
2. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ैं।
3. (A) рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ैं।
4. (A) рдЧрд▓рдд рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  

8. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджो рдХрдердиों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП: 

рдЕрднिрдХрдерди (A) : рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХрдо рдпाрдд्рд░ा рдоें рд╡िрдЯाрдоिрдиों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдпे рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЖрд╣ाрд░ рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдкूрд░्рдг рдШрдЯрдХ рд╣ोрддे рд╣ैं।
рддрд░्рдХ (R) : рд╡िрдЯाрдоिрди рдКрд░्рдЬा рдХी рдЖрдкूрд░्рддि рдирд╣ीं рдХрд░рддे, рд▓ेрдХिрди рдЪрдпाрдкрдЪрди рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХे рдиिрдпрдорди рдоें рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдк्рд░ोрдЯीрди्рд╕, рд╡рд╕ाрдУं рдФрд░ рдХाрд░्рдмोрд╣ाрдЗрдб्рд░ेрдЯ्рд╕ рдХी рдЙрдкрдпोрдЧ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддे рд╣ैं।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
1. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ैं।
2. (A) рдФрд░ (реи) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ैं।
3. (A) рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ैं।
4. (A) рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

9. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджो рдХрдердиों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП:
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдпोрдЧ рдХा рдоूрд▓ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЖрдд्рдоाрдиुрднूрддि рдФрд░ рдкрд░рдо рдоोрдХ्рд╖ рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдпोрдЧ рдХे рдЖрда рдЕंрдЧों рдХा рдиिрд░ंрддрд░ рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдирд╣ीं рдХрд░рддा, рдЬिрд╕рд╕े рдХि рдкрд░рдо рдоोрдХ्рд╖ рдХा рдЕंрддिрдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे। 

рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрдирд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
1. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
2. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
3. (A) рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
4. (A) рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

10. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджो рдХрдердиों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП:
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдЬाрдиु рд╕рди्рдзिрдЧрдд्‌ рдЖрд╕्рдЯिрдпोрдЖрд░्рдерд░ाрдЗрдЯिрд╕ рд╕े рдкीрдб़िрдд рд░ोрдЧी рдХे рд▓िрдП рдордг्рдбूрдХाрд╕рди рдиिрд╖िрдж्рдз рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдШुрдЯрдиों рдХो рдЕрдзिрдХ рдоोрдб़рдиे рд╡ाрд▓े рдЖрд╕рди рдЬाрдиु рд╕рди्рдзि рдХे рд▓िрдП рдХрдаिрди рддрдеा рдХрд╖्рдЯрджाрдпрдХ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдФрд░ рдЬाрдиु рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рдмрдв़ा рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ैं?

1. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ैं।
2. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХो рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
3. (A) рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ैं।
4. (A) рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

11. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджो рдХрдердиों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП:
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдордд्рд╕्рдпेрди्рдж्рд░ाрд╕рди рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ рдХे рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХे рд▓िрдП рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдордд्рд╕्рдпेрди्рдж्рд░ाрд╕рди рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рдЙрджрд░ рд╕ंрдкीрдбिрдд рд╣ोрддा рд╣ै рддрдеा рдоेрд░ुрджрдг्рдб 'рдЯ्рд╡िрд╕्рдЯ' рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдЕрдЧ्рди्рдпाрд╢рдп рдХी рдХ्рд░िрдпाрдд्рдордХрддा рдмрдв़рддी рд╣ै рдФрд░ рдордзुрдоेрд╣ рдХो рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдкрд╣ुँрдЪाрддा рд╣ै।

рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
1. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ै рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
2. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
3. (A) рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
4. (A) рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै

12. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджो рдХрдердиों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП:
рдЕрднिрдХрдерди;: (A) : рдоाрдирд╡ीрдп рдоूрд▓्рдп рдПрдХ рдкрд╣िрдП рдХी рдзुрд░ी рдХे рд╕рджृрд╢ рд╣ैं рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдк्рд░рдХाрд░ों рдХे рдоूрд▓्рдп рдЗрд╕рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।
рддрд░्рдХ (R) : рдоाрдирд╡ीрдп рдоूрд▓्рдп рд╕рдд्рдпрд╢ीрд▓рддा, рд░рдЪрдиाрдд्рдордХрддा, рдд्рдпाрдЧ, рдиिрд╢्рдЫрд▓рддा, рдЖрдд्рдо-рдиिрдпंрдд्рд░рдг, рдкрд░ोрдкрдХाрд░ рдФрд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╣ैं।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
1. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
2. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
3. (A) рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
4. (A) рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै। 

13. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджो рдХрдердиों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ुंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП:
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдорди рдзाрд░рдгा рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рд╢्рд╡рд╕рди рдХे рд╕्рд╡ैрдЪ्рдЫिрдХ рдиिрдпрдорди рдФрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХी рдПрдХ рддрдХрдиीрдХ рд╣ै, рдЬो рдзाрд░рдгा рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдорди рдХो рд╕рдорд░्рде рдмрдиाрддी рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердордиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
1. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХा рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
2. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ी рд╣ैं।
3. (A) рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
4. (A) рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

14. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рджो рдХрдердиों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП:
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдз्рдпाрди рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рддрдиाрд╡ (рд╕्рдЯेрд╕) рд╕े рд░ाрд╣рдд рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рд╡िрднिрди्‍рди рд╢ोрдзрдХрд░्рддाрдУं рдиे рд╕ाрдмिрдд рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдз्рдпाрди рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕्рдЯेрд╕ рд╣ाрд░्рдоोрди्рд╕ (рдХॉрд░्рдЯिрд╕ोрд▓) рдХे рд╕्рдд्рд░ाрд╡ рдХो рдмрдв़ाрддा рд╣ै, рдорди рдХो рдЖрд░ाрдо рдкрд╣ुँрдЪाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рддрдиाрд╡ рд╕े рд░ाрд╣рдд рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।

рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
1. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा
(R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
2. (A) рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди
(R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
3. (A) рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
4. (A) рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

15. рдмौрдж्рдз рдз्рдпाрди рддрдХрдиीрдХ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ाрд╡рдзाрдиी рдХी рдЪाрд░ рдЖрдзाрд░рд╢िрд▓ाрдПं рд╣ैं;
a. рдзрдо्рдоाрдиुрдкाрд╕्рд╕рдиा
b. рд╡ेрджрдиाрдиुрдкाрд╕्рд╕рдиा
c. рдЪिрдд्рддाрдиुрдкाрд╕्рд╕рдиा
d. рдХाрдпाрдиुрдкाрд╕्рд╕рдиा

рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдХो рдЕрд╡рд░ोрд╣ी рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें:
1. (a), (b), (c) рдФрд░ (d)
2. (b), (c), (d) рдФрд░ (a)
3. (c), (d), (a) рдФрд░ (b)
4. (d), (b), (c) рдФрд░ (a)

16. рд╕्рд╡ाрдд्рдоाрд░ाрдо рдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рдмрддाрдП рдЧрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣рдардпोрдЧ рдЕрдн्рдпाрд╕ों рдХो рдЙрд╕ рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें, рдЬिрд╕рдоें рд╡े рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ुрдП рдеे। рдЙрдд्рддрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें:
i. рдХुрдо्рднрдХ
ii. рдоुрдж्рд░ा
iii. рдЖрд╕рди
iv. рдиाрджाрдиुрд╕ंрдзाрди
рдХूрдЯ
1. i, ii, iv, iii        2. iii,
i, ii, iv
3. iv, i, ii, iii        4. ii, i, iv, iii

17. рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХे рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЪрд░рдгों рдХो рдЙрдЪिрдд рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें। рдЙрдд्рддрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें:
i. рд╡्рдпрддिрд░ेрдХ
ii. рдпрддрдоाрди
iii. рд╡рд╢ीрдХाрд░
iv. рдПрдХेрди्рдж्рд░िрдп
 рдХूрдЯः
1. i, iii, ii, iv       2. i, ii, iii, iv
3. ii, i, iv, iii        4. i, ii, iv, iii

18. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЕंрддрдЦ्рд░ाрд╡ी рдЧ्рд░рди्рдеिрдпों рдХो рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдЙрдирдХी рдКрдкрд░ рд╕े рдиीрдЪे рдХी рдУрд░ рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें। рдЙрдд्рддрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें:
i. рдеाрдЗрд░ॉрдЗрдб рдЧ्рд░рди्рдеि
ii. рдЧोрдирдб्рд╕ (рдЬрдирди рдЧ्рд░рди्рдеिрдпाँ)
iii. рдПрдб्рд░िрдирд▓ рдЧ्рд░ंрдеि (рдЕрдзिрд╡ृрдХ्рдХ рдЧ्рд░рди्рдеि)
iv. рдкिрдЯ्рдпुрдЯрд░ी рдЧ्рд░рди्рдеि
рдХूрдЯः  
1. i, ii, iii, iv    2. iv, iii, ii, i
3. ii, iii, i, iv    4. iv, i, iii, ii

19. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖрд╣ाрд░ рдж्рд░рд╡्рдпों рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╡िрдпрдоिрди-рд╕ी рдХी рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоाрдд्рд░ा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЙрди्рд╣ें рдШрдЯрддे рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें। рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें:
i. рдЕрдорд░ूрдж
ii. рд╕ंрддрд░ा
iii. рдЯрдоाрдЯрд░
iv. рдЖँрд╡рд▓ा
рдХूрдЯः
1. i, ii, iv, iii       2. i, ii, iii, iv
3. iv, i, ii, iii      4. ii, i, iv, iii

20. рд╣рдардк्рд░рджीрдкिрдХा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХो рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें:
i. рдзौрддि
ii. рдмрд╕्рддि
iii. рдиेрддि
iv. рдиौрд▓ि
v. рдд्рд░ाрдЯрдХ
vi. рдХрдкाрд▓рднाрддि
рдХूрдЯः
1. i, iii, iv, ii, vi, v      
2. iii, iv, ii, i, v, vi  
3. i, ii, iii, v, iv, vi
4. i, ii, iii, iv, v, vi

21.
рд╕ूрдЪी-1 рдХो рд╕ूрдЪी-2 рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें? рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиे:
 рд╕ूрдЪी-1                     рд╕ूрдЪी-2
   (рджрд░्рд╢рди)                  (рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ)
i. рд╡ैрд╢ेрд╖िрдХ                 (A) рдЧौрддрдо
ii. рди्рдпाрдп                  (B) рдХрдгाрдж
ii. рдоीрдоांрд╕ा                (C) рдХрдкिрд▓
iv. рд╕ांрдЦ्рдп                 (D) рдЬैрдоिрдиी
рдХूрдЯः
   (i)  (ii) (iii) (iv)
1. (A) (B) (C) (D)
2. (B) (A) (D) (C)
3. (C) (D) (A) (B)
4. (D) (A) (B) (C) 

22. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рдпुрдЧ्рдо рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै?
1. рд╣рда рдк्рд░рджीрдкिрдХा - рд╕्рд╡ाрдд्рдоाрд░ाрдо рд╕ूрд░ी
2. рд▓ाрдЗрдЯ рдСрди рдпोрдЧ - рдмी.рдХे.рдПрд╕. рдЕрдпंрдЧाрд░
3. рднрдЬрдЧोрд╡िрди्рджрдо्‌ - рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕
4. рд░ाрдЬрдоाрд░्рддрдг्рдб - рднोрдЬ

23. рд╕ूрдЪी- 1 рдХो рд╕ूрдЪी- 2 рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдиे:
   рд╕ूрдЪी-1                 рд╕ूрдЪी-2
i. рдЬрд▓ рдорд╣ाрднूрдд           (A) рд╢рдм्рдж
ii. рд╡ाрдпु рдорд╣ाрднूрдд           (B) рд░ूрдк
iii. рдЖрдХाрд╢ рдорд╣ाрднूрдд        (C) рд╕्рдкрд░्рд╢
iv. рдЕрдЧ्рдиि рдорд╣ाрднूрдд         (D) рд░рд╕
рдХूрдЯः
   (i) (ii) (iii) (iv)
1. (B) (C) (D) (A)
2. (A) (D) (C) (B)
3. (D) (C) (A) (B)
4. (C) (A) (B) (D)
   
24. рд╕ूрдЪी-1 рдХो рд╕ूрдЪी-2 рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдиे:
   рд╕ूрдЪी-1                 рд╕ूрдЪी-2
i. рдЕрдЧ्рдиि                  (A) рдЪрдХ्рд╖ु
ii. рд╡ाрдпु                   (B) рд╡ाрдХ
iii. рдЖрджिрдд्рдп               (C) рдорди
iv. рдЪрди्рдж्рд░                  (D) рдк्рд░ाрдг
рдХूрдЯः
   (i) (ii) (iii) (iv)
1. (A) (C) (B) (D)
2. (B) (D) (A) (C)
3. (C) (A) (B) (D)
4. (D) (C) (A) (B)

25. рд╕ूрдЪी-1 рдХो рд╕ूрдЪी-2 рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдиें; 

 рд╕ूрдЪी-1               рд╕ूрдЪी-2
 (рдЪрдХ्рд░)                (рдЕрдЧ्рдиि)
i. рд╕्рд╡ाрдзिрд╖्рдаाрди        (A) рдордиोрдЬрд╡ा
ii. рдордгिрдкुрд░          (B) рд╡िрд╢्рд╡рд░ुрдЪि
iii. рдЕрдиाрд╣рдд          (C). рдХрд░ाрд▓ी
iv .рд╕рд╣рд╕्рд░ाрд░          (D). рд╕ुрд▓ोрд╣िрддा

рдХूрдЯः
   (i) (ii) (iii) (iv)
1. (A) (D) (B) (C)
2. (C) (B) (D) (A)
3. (C) (A) (D) (B)
4. (D) (B) (C) (A)    

Answer- 1- (3), 2- (4), 3- (2), 4- (2), 5- (2), 6- (2), 7- (3), 8- (1), 9- (3), 10- (1), 11- (1), 12- (1), 13- (1), 14- (3), 15- (4), 16- (2), 17- (3), 18- (4), 19- (3), 20- (3), 21- (2), 22- (3), 23- (3), 24- (2), 25- (3)

 To be continuous...... 

Yoga Book in Hindi

Yoga Books in English

Yoga Book for BA, MA, Phd

Gherand Samhita yoga book

Hatha Yoga Pradipika Hindi Book

Patanjali Yoga Sutra Hindi

Shri mad bhagwat geeta book hindi

UGC NET Yoga Book Hindi

UGC NET Paper 2 Yoga Book English

UGC NET Paper 1 Book

QCI Yoga Book 

Yoga book for class 12 cbse

Yoga Books for kids


Yoga Mat   Yoga suit  Yoga Bar   Yoga kit


 рдпोрдЧ рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕ाрдордЧ्рд░ी

 рд╣рдардпोрдЧ

Comments

Popular posts from this blog

рдЖрд╕рди рдХा рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдкрд░िрднाрд╖ाрдпें, рдЖрд╕рдиो рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

рдЖрд╕рди рдХा рдЕрд░्рде рдЖрд╕рди рд╢рдм्рдж рдХे рдЕрдиेрдХ рдЕрд░्рде рд╣ै рдЬैрд╕े  рдмैрдардиे рдХा рдвंрдЧ, рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрдЧों рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕्рдеिрддि, рдард╣рд░ рдЬाрдиा, рд╢рдд्рд░ु рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдХिрд╕ी рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдбрдЯे рд░рд╣рдиा, рд╣ाрдеी рдХे рд╢рд░ीрд░ рдХा рдЕрдЧрд▓ा рднाрдЧ, рдШोрдб़े рдХा рдХрди्рдзा, рдЖрд╕рди рдЕрд░्рдеाрдд рдЬिрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдмैрдаा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡्рдпाрдХрд░ंрдг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрд╕рди рд╢рдм्рдж рдЕрд╕ рдзाрддु рд╕े рдмрдиा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рджो рдЕрд░्рде рд╣ोрддे рд╣ै। 1. рдмैрдардиे рдХा рд╕्рдеाрди : рдЬैрд╕े рджрд░ी, рдоृрдЧ рдЫाрд▓, рдХाрд▓ीрди, рдЪाрджрд░  2. рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕्рдеिрддि : рдЕрд░्рдеाрдд рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрдЧों рдХी рд╕्рдеिрддि  рдЖрд╕рди рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рд╣рдо рдЬिрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рд░рд╣рддे рд╣ै рд╡рд╣ рдЖрд╕рди рдЙрд╕ी рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े рдоुрд░्рдЧे рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдХुрдХ्рдХुрдЯाрд╕рди, рдордпूрд░ рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдордпूрд░ाрд╕рди। рдЖрд╕рдиों рдХो рд╡िрднिрди्рди рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рддрд░ीрдХे рд╕े рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрд╕рди рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा-   рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдиे рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ рдХे рд╕ाрдзрди рдкाрдж рдоें рдЖрд╕рди рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рд╣ै। 'рд╕्рдеिрд░рд╕ुрдЦрдоाрд╕рдирдо्' рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ 2/46  рдЕрд░्рдеाрдд рд╕्рдеिрд░рддा рдкूрд░्рд╡рдХ рд░рд╣рдХрд░ рдЬिрд╕рдоें рд╕ुрдЦ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ो рд╡рд╣ рдЖрд╕рди рд╣ै। рдЙрдХ्рдд рдкрд░िрднाрд╖ा рдХा рдЕрдЧрд░ рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХрд░े рддो рд╣рдо рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ै рд╢рд░ीрд░ рдХो рдмिрдиा рд╣िрд▓ाрдП, рдбुрд▓ाрдП рдЕрдерд╡ा рдЪिрдд्рдд рдоें рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЙрдж्рд╡ेрдЧ рд╣ुрдП рдмिрдиा рдЪिрд░рдХाрд▓ рддрдХ рдиिрд╢्рдЪрд▓ рд╣ोрдХрд░ рдПрдХ рд╣ी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕ुрдЦрдкूрд░्рд╡рдХ рдмैрдардиे рдХो

рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рд╕ाрдоाрди्рдп рдкрд░िрдЪрдп

рдк्рд░рдердо рдЙрдкрджेрд╢- рдкिрдг्рдб рдЙрдд्рдкрддि рд╡िрдЪाрд░ рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдЕрдз्рдпाрдп - 2 (рдкिрдг्рдб рд╡िрдЪाрд░) рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиौ рдЪрдХ्рд░ो рдХे рдиाрдо 1. рдм्рд░рд╣рдордЪрдХ्рд░ - рдоूрд▓ाрдзाрд░ рдоे рд╕्рдеिрдд рд╣ै, рдХाрдордиाрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рд╣ोрддी рд╣ैं। 2. рд╕्рд╡ाрдзिрд╖्рдаाрди рдЪрдХ्рд░ - рдЗрд╕рд╕े рд╣рдо рдЪीрдЬो рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै। 3. рдиाрднी рдЪрдХ्рд░ - рд╕िрдж्рдзि рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। 4. рдЕрдиाрд╣рдд рдЪрдХ्рд░ - рд╣ृрджрдп рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। 5. рдХрдг्рдардЪрдХ्рд░ - рд╡िрд╢ुрдж्рдзि-рд╕ंрдХрд▓्рдк рдкूрд░्рддि, рдЖрд╡ाрдЬ рдордзुрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। 6. рддाрд▓ुрдЪрдХ्рд░ -  рдШрдЯिрдХा рдоें, рдЬिрд╣्рд╡ा рдХे рдоूрд▓ рднाрдЧ рдоें,  рд▓рдп рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। 7. рдн्рд░ुрдЪрдХ्рд░ -     рдЖрдЬ्рдЮा рдЪрдХ्рд░ - рд╡ाрдгी рдХी рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। 8. рдиिрд░्рд╡ाрдгрдЪрдХ्рд░ - рдм्рд░рд╣рдорд░рди्рдз्рд░, рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░ाрд░ рдЪрдХ्рд░, рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि 9. рдЖрдХाрд╢ рдЪрдХ्рд░ - рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░ाрд░рдЪрдХ्рд░ рдХे рдКрдкрд░,  рднрдп- рдж्рд╡ेрд╖ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ोрд╣рд▓ рдЖрдзाрд░ (1) рдкाрджांрдЧुрд╖्рда (2) рдоूрд▓ाрдзाрд░ (3) рдЧुрджाрдж्рд╡ाрд░ (4) рдоेрдж् рдЖрдзाрд░ (5) рдЙрдб्рдбिрдпाрди рдЖрдзाрд░ (6) рдиाрднी рдЖрдзाрд░ (7) рд╣ृрджрдпाрдзाрд░ (8) рдХрдг्рдаाрдзाрд░ (9) рдШрдЯिрдХाрдзाрд░ (10) рддाрд▓ु рдЖрдзाрд░ (11) рдЬिрд╣्рд╡ा рдЖрдзाрд░ рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рддीрди рд▓рдХ्рд╖्рдп (Aim) 1. рдЕрди्рддрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдп (Internal) - рдоेрдж्‌ - рд▓िंрдЧ рд╕े рдЙрдкрд░  рдПрд╡ं рдиाрднी рд╕े рдиीрдЪे рдХे рд╣िрд╕्рд╕े рдкрд░ рдЕрди्рджрд░ рдз्рдп

Yoga MCQ Questions Answers in Hindi

 Yoga multiple choice questions in Hindi for UGC NET JRF Yoga, QCI Yoga, YCB Exam рдиोрдЯ :- рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рдирдкрдд्рд░ рдоें (25) рдмрд╣ुрд╕ंрдХрд▓्рдкीрдп рдк्рд░рд╢्рди рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рджो (2) рдЕंрдХ рд╣ै। рд╕рднी рдк्рд░рд╢्рди рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп ।   1. рдХिрд╕ рдЙрдкрдиिрд╖рдж्‌ рдоें рдУंрдХाрд░ рдХे рдЪाрд░ рдЪрд░рдгों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै? (1) рдк्рд░рд╢्рдиोрдкрдиिрд╖рдж्‌         (2) рдоुрдг्рдбрдХोрдкрдиिрд╖рдж्‌ (3) рдоाрдг्рдбूрдХ्рдпोрдкрдиिрд╖рдж्‌  (4) рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж्‌ 2 рдпोрдЧ рд╡ाрд╕िрд╖्рда рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрд╕ рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै? (1) рдЬ्рдЮाрди рдпोрдЧ  (2) рдоंрдд्рд░ рдпोрдЧ  (3) рд░ाрдЬрдпोрдЧ  (4) рднрдХ्рддि рдпोрдЧ 3. рдкुрд░ुрд╖ рдФрд░ рдк्рд░рдХृрддि рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрд╕ рджрд░्рд╢рди рдХी рджो рдоुрдЦ्рдп рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдПं рд╣ैं ? (1) рд╡ेрджांрдд           (2) рд╕ांрдЦ्рдп (3) рдкूрд░्рд╡ рдоीрдоांрд╕ा (4) рд╡ैрд╢ेрд╖िрдХ 4. рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ी рдиाрдб़ी рджрд╕ рдоुрдЦ्рдп рдиाрдбिрдпों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै? (1) рдЕрд▓рдо्рдмुрд╖ा  (2) рдХुрд╣ू  (3) рдХूрд░्рдо  (4) рд╢ंрдЦिрдиी 5. рдпोрдЧрд╡ाрд╕िрд╖्рдаाрдиुрд╕ाрд░ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХ्рдпा рдЬ्рдЮाрдирднूрдоिрдХा рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдирд╣ीं рдЖрддा рд╣ै? (1) рд╢ुрднेрдЪ्рдЫा (2) рд╡िрдЪाрд░рдгा (3) рд╕рдж्рднाрд╡рдиा (4) рддрдиुрдоाрдирд╕ा 6. рдк्рд░рд╢्рдиोрдкрдиिрд╖рдж्‌ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╡िрднिрди्рди рд▓ोрдХों рдоें рд▓े рдЬाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХौрди рдХрд░рддा рд╣ै? (1) рдк्рд░ाрдг рд╡ाрдпु (2) рдЙрджाрди рд╡ाрдпु (3) рд╡्рдпाрди рд╡ाрдпु (4) рд╕рдоाрди рд╡ाрдпु

рдЪिрдд्рдд | рдЪिрдд्рддрднूрдоि | рдЪिрдд्рддрд╡ृрдд्рддि

 рдЪिрдд्рдд  рдЪिрдд्рдд рд╢рдм्рдж рдХी рд╡्рдпुрдд्рдкрдд्рддि 'рдЪिрддि рд╕ंрдЬ्рдЮाрдиे' рдзाрддु рд╕े рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЬ्рдЮाрди рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХे рд╕ाрдзрди рдХो рдЪिрдд्рдд рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдХो рд╕ुрдЦ рджुःрдЦ рдХे рднोрдЧ рд╣ेрддु рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЬो рднी рдЕрдЪ्рдЫा рдпा рдмुрд░ा рдХрд░्рдо рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдпा рд╕ुрдЦ рджुःрдЦ рдХा рднोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдЗрд╕ рд╢рд░ीрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै। рдХрд╣ा рднी рдЧрдпा  рд╣ै 'рд╢рд░ीрд░рдоाрдж्рдпं рдЦрд▓ु рдзрд░्рдорд╕ाрдзрдирдо्' рдЕрд░्рдеाрдд рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░рдиे рдХा рд╕ाрдзрди рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХрд░्рдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ाрдзрди рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рдмाрд╣्рдпрдХрд░рдг рд╡ рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдмाрд╣्рдпрдХрд░рдг рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╣рдоाрд░ी 5 рдЬ्рдЮाрдиेрди्рдж्рд░िрдпां рдПрд╡ं 5 рдХрд░्рдоेрди्рдж्рд░िрдпां рдЖрддी рд╣ैं। рдЬिрдирдХा рд╡्рдпाрдкाрд░ рдмाрд╣рд░ рдХी рдУрд░ рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдУрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдмाрд╣्рдп рд╡िрд╖рдпों рдХे рд╕ाрде рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХे рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рд╕े рдЕрди्рддрд░ рд╕्рдеिрдд рдЖрдд्рдоा рдХो рдЬिрди рд╕ाрдзрдиों рд╕े рдЬ्рдЮाрди - рдЕрдЬ्рдЮाрди рдпा рд╕ुрдЦ - рджुःрдЦ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрди рд╕ाрдзрдиों рдХो рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдЪिрдд्рдд рдХे рдЕрд░्рде рдоें рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпोрдЧ рджрд░्рд╢рди рдоें рдорди, рдмुрдж्рдзि, рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдЗрди рддीрдиों рдХे рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд░ूрдк рдХो рдЪिрдд्рдд рдХे рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рд╡ेрджाрди्рдд рджрд░्рд╢рди рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдЪрддुрд╖्рдЯрдп рдХी

рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдк | рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп

рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдкों рдХो рд╣ी рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп ' рдХрд╣рддे рд╣ै рдЬो рдЪिрдд्рдд рдХो рд╡िрдХ्рд╖िрдк्рдд рдХрд░рдХे рдЙрд╕рдХी рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп рдЕрдерд╡ा рдпोрдЧ рдХे рд╡िрдз्рди рдХрд╣ा рдЬाрддा।  'рдпोрдЧрд╕्рдп рдЕрди्рддः рдордз्рдпे рдЖрдпाрди्рддि рддे рдЕрди्рддрд░ाрдпाः'।  рдпे рдпोрдЧ рдХे рдордз्рдп рдоें рдЖрддे рд╣ैं рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЗрди्рд╣ें рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡िрдШ्рдиों рд╕े рд╡्рдпрдеिрдд рд╣ोрдХрд░ рдпोрдЧ рд╕ाрдзрдХ рд╕ाрдзрдиा рдХो рдмीрдЪ рдоें рд╣ी рдЫोрдб़рдХрд░ рдЪрд▓ рджेрддे рд╣ैं। рд╡िрдз्рди рдЖрдпें рд╣ी рдирд╣ीं рдЕрдерд╡ा рдпрджि рдЖ рдЬाрдпें рддो рдЙрдирдХो рд╕рд╣рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдЪिрдд्рдд рдоें рдЖ рдЬाрдпे, рдРрд╕ी рджрдпा рдИрд╢्рд╡рд░ рд╣ी рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рддो рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рдХि рд╡िрдз्рди рди рдЖрдпें। “рд╢्рд░ेрдпांрд╕ि рдмрд╣ुрд╡िрдз्рдиाрдиि' рд╢ुрднрдХाрд░्рдпों рдоें рд╡िрдз्рди рдЖрдпा рд╣ी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЙрдирд╕े рдЯрдХрд░ाрдиे рдХा рд╕ाрд╣рд╕ рдпोрдЧрд╕ाрдзрдХ рдоें рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЕрдиुрдХрдо्рдкा рд╕े рдпрд╣ рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै।  рд╡्рдпाрдзिрд╕्рдд्рдпाрдирд╕ंрд╢рдпрдк्рд░рдоाрджाрд▓рд╕्рдпाрд╡िрд░рддिрдн्рд░ाрди्рддिрджрд░्рд╢рдиाрд▓рдм्рдзрднूрдоिрдХрдд्рд╡ाрдирд╡рд╕्рдеिрддрдд्рд╡ाрдиि рдЪिрдд्рддрд╡िрдХ्рд╖ेрдкाрд╕्рддेрд╜рди्рддрд░ाрдпाः (рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ - 1/30) рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдкों  рдпा рдЕрди्рддрд░ाрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдиौ рд╣ैं- рд╡्рдпाрдзि, рд╕्рдд्рдпाрди, рд╕ंрд╢рдп, рдк्рд░рдоाрдж, рдЖрд▓рд╕्рдп, рдЕрд╡िрд░рддि, рдн्рд░ाрди्рддिрджрд░्рд╢рди, рдЕрд▓рдм्рдзрднूрдоिрдХрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕрдирд╡рд╕्рдеिрддрдд्рд╡। рдЙрдХ्рдд рдиौ рдЕрди्рддрд░ाрдп рд╣ी рдЪिрдд्рдд рдХो рд╡िрдХ्рд╖िрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЕрддः рдпे рдпोрдЧрд╡िрд░ोрдзी рд╣ैं рдЗрди्рд╣ें рдпोрдЧ рдХे рдорд▓ рднी

рдпोрдЧ рдЖрд╕рдиों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдПрд╡ं рдпोрдЧ рдЖрд╕рдиों рдХे рд╕िрдж्рдзाрди्рдд

рдпोрдЧ рдЖрд╕рдиों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг (Classification of Yogaasanas) рдЖрд╕рдиों рдХी рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдЗрди्рд╣ें рддीрди рднाрдЧों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै (1) рдз्рдпाрдиाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди- рдпे рд╡ें рдЖрд╕рди рд╣ै рдЬिрдирдоें рдмैрдардХрд░ рдкूрдЬा рдкाрда, рдз्рдпाрди рдЖрджि рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХ्рд░िрдпाрдпें рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрди рдЖрд╕рдиों рдоें рдкрдж्рдоाрд╕рди, рд╕िрдж्рдзाрд╕рди, рд╕्рд╡рд╕्рддिрдХाрд╕рди, рд╕ुрдЦाрд╕рди, рд╡рдЬ्рд░ाрд╕рди рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै। (2) рд╡्рдпाрдпाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди- рдпे рд╡े рдЖрд╕рди рд╣ैं рдЬिрдирдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рд╢рд░ीрд░ рдХा рд╡्рдпाрдпाрдо рддрдеा рд╕ंрд╡рд░्рдзрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрдирдХो рд╢рд░ीрд░ рд╕ंрд╡рд░्рдзрдиाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рддрдеा рд░ोрдЧों рдХी рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдоें рднी рдЗрди рдЖрд╕рдиों рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рд╣ै। рдЗрди рдЖрд╕рдиों рдоें рд╕ूрд░्рдп рдирдорд╕्рдХाрд░, рддाрдбाрд╕рди,  рд╣рд╕्рддोрдд्рддाрдиाрд╕рди, рдд्рд░िрдХोрдгाрд╕рди, рдХрдЯिрдЪрдХ्рд░ाрд╕рди рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै। (3) рд╡िрд╢्рд░ाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди- рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╡ рдоाрдирд╕िрдХ рдердХाрди рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЬिрди рдЖрд╕рдиों рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрди्рд╣ें рд╡िрд╢्рд░ाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрди рдЖрд╕рдиों рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╢рд╡ाрд╕рди, рдордХрд░ाрд╕рди, рд╢рд╢ांрдХाрд╕рди, рдмाрд▓ाрд╕рди рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै। рдЗрдирдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдердХाрди рджूрд░ рд╣ोрдХрд░ рд╕ाрдзрдХ рдХो рдирд╡ीрди рд╕्рдлूрд░्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡्рдпाрдпाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рдиों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдердХाрди рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡िрд╢्рд░ाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рдиों рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдердХाрди рдХो рджूрд░ рдХрд░рдХे рддाрдЬрдЧी

рд╣рдардпोрдЧ рдХा рдЕрд░्рде , рдкрд░िрднाрд╖ा, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

  рд╣рдардпोрдЧ рдХा рдЕрд░्рде рднाрд░рддीрдп рдЪिрди्рддрди рдоें рдпोрдЧ рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ाрдзрди рд░рд╣ा рд╣ै, рдпोрдЧ рдХी рд╡िрд╡िрдз рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдУं (рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ, рдХрд░्рдордпोрдЧ, рднрдХ्рддिрдпोрдЧ, рд╣рдардпोрдЧ) рдЗрдд्рдпाрджि рдХा рдЕрди्рддिрдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рднी рдоोрдХ्рд╖ (рд╕рдоाрдзि) рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ी рд╣ै। рд╣рдардпोрдЧ рдХे рд╕ाрдзрдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд▓ाрдн рддो рдХрд░рддा рд╣ी рд╣ै рдкрд░ рдЗрд╕рдХे рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд▓ाрдн рднी рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдоिрд▓рддे рд╣ै।  рд╣рдардпोрдЧ- рдиाрдо рд╕े рдпрд╣ рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдХ्рд░िрдпा рд╣рда- рдкूрд░्рд╡рдХ рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рдРрд╕ा рдирд╣ी рд╣ै рдЕрдЧрд░ рд╣рдардпोрдЧ рдХी рдХ्рд░िрдпा рдПрдХ рдЙрдЪिрдд рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдоें рдХी рдЬाрдпे рддो рд╕ाрдзрдХ рд╕рд╣рдЬрддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдЗрд╕े рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░िрдд рдЕрдЧрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдмिрдиा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХे рдХрд░рддा рд╣ै рддो рдЗрд╕ рд╕ाрдзрдиा рдХे рд╡िрдкрд░िрдд рдкрд░िрдгाрдо рднी рджिрдЦрддे рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ рд╕рдЪ рд╣ै рдХि рд╣рдардпोрдЧ рдХी рдХ्рд░िрдпाрдпे рдХрдаिрди рдХрд╣ी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рдиिрд░рди्рддрд░рддा рдФрд░ рджृрдарддा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдоें рд╕ाрдзрдХ рд╣рдардпोрдЧ рдХी рдХ्рд░िрдпा рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЬрд▓्рджी рдХрд░рдиे рдХो рддैрдпाрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдЗрд╕рд▓िрдП рдПрдХ рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓, рдкрд░िрд╢्рд░рдоी рдФрд░ рддрдкрд╕्рд╡ी рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ी рдЗрд╕ рд╕ाрдзрдиा рдХो рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।  рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╢рдм्рджाрд░्рде рдХौрд╕्рддुрдн рдоें рд╣рдардпोрдЧ рд╢рдм्рдж рдХो рджो рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рд╣ै।  1. рд╣ -рдЕрд░्рдеाрдд рд╣рдХाрд░  2. рда -рдЕрд░्рдеाрдд рдардХाрд░ рд╣рдХाрд░ - рдХा рдЕрд░्рде

рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж

рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж (Kathopanishad) - рдпрд╣ рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдХृрд╖्рдг рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХी рдХрда рд╢ाрдЦा рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдЖрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рджो рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ैं рдЬिрдирдоें 3-3 рд╡рд▓्рд▓िрдпाँ рд╣ैं। рдкрдж्рдпाрдд्рдордХ рднाрд╖ा рд╢ैрд▓ी рдоें рд╣ै। рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╖рдп- рдпोрдЧ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा, рдирдЪिрдХेрддा - рдпрдо рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрд╡ाрдж, рдЖрдд्рдоा рдХी рдк्рд░рдХृрддि, рдЖрдд्рдоा рдХा рдмोрдз, рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж рдоें рдпोрдЧ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा :- рдк्рд░ाрдг, рдорди рд╡ рдЗрди्рджिрдпों рдХा рдПрдХ рд╣ो рдЬाрдиा, рдПрдХाрдЧ्рд░ाрд╡рд╕्рдеा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиा, рдмाрд╣्рдп рд╡िрд╖рдпों рд╕े рд╡िрдоुрдЦ рд╣ोрдХрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХा рдорди рдоें рдФрд░ рдорди рдХा рдЖрдд्рдоा рдоे рд▓рдЧ рдЬाрдиा, рдк्рд░ाрдг рдХा рдиिрд╢्рдЪрд▓ рд╣ो рдЬाрдиा рдпोрдЧ рд╣ै। рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рд╕्рдеिрд░ рдзाрд░рдгा рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╣ी рдпोрдЧ рд╣ै। рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рдЪंрдЪрд▓рддा рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕्рдеिрд░ рдХрд░рдиा рд╣ी рдпोрдЧ рд╣ै। рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै। “рд╕्рдеिрд░ाрдо рдЗрди्рдж्рд░िрдп рдзाрд░рдгाрдо्‌” .  рдирдЪिрдХेрддा-рдпрдо рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрд╡ाрдж (рдХрд╣ाрдиी) - рдирдЪिрдХेрддा рдкुрдд्рд░ рд╡ाрдЬрд╢्рд░рд╡ा рдПрдХ рдмाрд░ рд╡ाрдЬрд╢्рд░рд╡ा рдХिрд╕ी рдХो рдЧाрдп рджाрди рджे рд░рд╣े рдеे, рд╡ो рдЧाрдп рдмिрдиा рджूрдз рд╡ाрд▓ी рдеी, рддрдм рдирдЪिрдХेрддा ( рд╡ाрдЬрд╢्рд░рд╡ा рдХे рдкुрдд्рд░ ) рдиे рдЯोрдХा рдХि рджाрди рдоें рддो рдЕрдкрдиी рдк्рд░िрдп рд╡рд╕्рддु рджेрддे рд╣ैं рдЖрдк рдпे рдмिрдиा рджूрдз рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рдЧाрдп рдХ्рдпो рджाрди рдоें рджे рд░рд╣े рд╣ै। рд╡ाрдж рд╡िрд╡ाрдж рдоें рдирдЪिрдХेрддा рдиे рдХрд╣ा рдЖрдк рдоुрдЭे рдХिрд╕े рджाрди рдоें рджेрдЧे, рддрдм рдкिрддा рд╡ाрдЬрд╢्рд░рд╡ा рдХो рдЧुрд╕्рд╕ा рдЖрдпा рдФрд░ рдЙрд╕рдиे рдирдЪिрдХेрддा рдХो рдХрд╣ा рдХि рддुрдо рдоेрд░े

рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХा рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдкрд░िрднाрд╖ाрдпें, рдк्рд░ाрдгाрдпाрдоों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг

рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХा рдЕрд░्рде- (Meaning of pranayama) рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рд╢рдм्рдж, рдк्рд░ाрдг рддрдеा рдЖрдпाрдо рджो рд╢рдм्рджों рдХे рдЬोрдбрдиे рд╕े рдмрдирддा рд╣ै। рдк्рд░ाрдг рдЬीрд╡рдиी рд╢рдХ्рддि рд╣ै рдФрд░ рдЖрдпाрдо рдЙрд╕рдХा рдард╣рд░ाрд╡ рдпा рдкрдб़ाрд╡ рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рд╢्рд╡ाрд╕ рдк्рд░рд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЕрдиैрдЪ्рдЫिрдХ рдХ्рд░िрдпा рдиिрд░рди्рддрд░ рдЕрдирд╡рд░рдд рд╕े рдЪрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрдиैрдЪ्рдЫिрдХ рдХ्рд░िрдпा рдХो рдЕрдкрдиे рд╡рд╢ рдоें рдХрд░рдХे рдРрдЪ्рдЫिрдХ рдмрдиा рд▓ेрдиे рдкрд░ рд╢्рд╡ाрд╕ рдХा рдкूрд░рдХ рдХрд░рдХे рдХुрдо्рднрдХ рдХрд░рдиा рдФрд░ рдлिрд░ рдЗрдЪ्рдЫाрдиुрд╕ाрд░ рд░ेрдЪрдХ рдХрд░рдиा рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рд╢рдм्рдж рджो рд╢рдм्рджों рд╕े рдмрдиा рд╣ै рдк्рд░ाрдг + рдЖрдпाрдо। рдк्рд░ाрдг рд╡ाрдпु рдХा рд╢ुрдж्рдз рд╡ рд╕ाрдд्рд╡िрдХ рдЕंрд╢ рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдк्рд░ाрдг рд╢рдм्рдж рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХрд░े рддो рдк्рд░ाрдг рд╢рдм्рдж (рдк्рд░+рдЕрди+рдЕрдЪ) рдХा рдЕрд░्рде рдЧрддि, рдХрдо्рдкрди, рдЧрдорди, рдк्рд░рдХृрд╖्рдЯрддा рдЖрджि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।  рдЫाрди्рди्рджोрдЧ्рдпोрдкрдиिрд╖рдж рдХрд╣рддा рд╣ै- 'рдк्рд░ाрдгो рд╡ा рдЗрджं рд╕рд░्рд╡ рднूрддं॑ рдпрджिрджं рдХिंрдЪ।' (3/15/4) рдк्рд░ाрдг рд╡рд╣ рддрдд्рд╡ рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╣ी рд╕рдмрдХी рд╕рдд्рддा рд╣ै  'рдк्рд░ाрдгे рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрддрдо। (рдк्рд░рд╢्рдиेрдкрдиिрд╖рдж 2/6) рддрдеा рдк्рд░ाрдг рдХे рд╡рд╢ рдоें рд╣ी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЬрдЧрдд рд╣ै  “рдк्рд░ाрдгрд╕्рд╡ेрджं рд╡рд╢े рд╕рд░्рд╡рдо।? (рдк्рд░рд╢्рдиोे. -2/13)  рдЕрдерд░्рд╡рдж рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै- рдк्рд░ाрдгाрдп рдирдоो рдпрд╕्рдп рд╕рд░्рд╡рдоिрджं рд╡рд╢े।  рдпो рднूрддः рд╕рд░्рд╡ेрд╢्рд╡рд░ो рдпрд╕्рдоिрди् рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрддрдо्।॥ (рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 11-4-1) рдЕрд░्рдеाрдд рдЙрд╕ рдк्рд░ाрдг рдХो рдирдорд╕्рдХाрд░ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे

рдмंрдз рдПрд╡ं рдоुрдж्рд░ा рдХा рдЕрд░्рде , рдкрд░िрднाрд╖ा, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

  рдоुрдж्рд░ा рдХा рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдкрд░िрднाрд╖ा  'рдоोрджрди्рддे рд╣ृрд╖्рдпрди्рддि рдпрдпा рд╕ा рдоुрдж्рд░ा рдпрди्рдд्рд░िрддा рд╕ुрд╡рд░्рдгाрджि рдзाрддुрдордпा рд╡ा'   рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рдЬिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдк्рд░рд╕рди्‍рди рд╣ोрддे рд╣ैं рд╡рд╣ рдоुрдж्рд░ा рд╣ै рдЬैрд╕े рд╕ुрд╡рд░्рдгाрджि рдмрд╣ुрдоूрд▓्рдп рдзाрддुрдПं рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рдк्рд░рд╕рди्‍рдирддा рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░рддा рд╣ै।  'рдоुрдж рд╣рд░्рд╖' рдзाрддु рдоें “рд░рдХ्‌ рдк्рд░рдд्рдпрдп рд▓рдЧाрдХрд░ рдоुрдж्рд░ा рд╢рдм्рджं॑ рдХी рдиिрд╖्рдкрдд्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рдк्рд░рд╕рди्‍рдирддा рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕्рдеिрддि рд╣ै। рдзрди рдпा рд░ुрдкрдпे рдХे рдЕрд░्рде рдоें “рдоुрдж्рд░ा' рд╢рдм्рдж рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рднी рдЗрд╕ी рдЖрд╢рдп рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдХोрд╖ рдоें рдоुрдж्рд░ा' рд╢рдм्рдж рдХे рдЕрдиेрдХ рдЕрд░्рде рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рдЬैрд╕े рдоोрд╣рд░, рдЫाрдк, рдЕंрдЧूрдаी, рдЪिрди्рд╣, рдкрджрдХ, рд░ुрдкрдпा, рд░рд╣рд╕्рдп, рдЕंрдЧों рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕्рдеिрддि (рд╣ाрде рдпा рдоुрдЦ рдХी рдоुрдж्рд░ा)] рдиृрдд्рдп рдХी рдоुрдж्рд░ा (рд╕्рдеिрддि) рдЖрджि।  рдпौрдЧिрдХ рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рдоुрдж्рд░ा рд╢рдм्рдж рдХो 'рд░рд╣рд╕्рдп' рддрдеा “рдЕंрдЧों рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕्рдеिрддि' рдХे рдЕрд░्рде рдоें рд▓िрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХुрдг्рдбрд▓िрдиी рд╢рдХ्рддि рдХो рдЬाрдЧृрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЬिрд╕ рд╡िрдзि рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд░рд╣рд╕्рдпрдордпी рд╣ी рд╣ै। рд╡ рдЧोрдкрдиीрдп рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдирд╣ीं рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╡िрдзि рд╣ै। рдЕрддः рд░рд╣рд╕्рдп рдЕрд░्рде рдЙрдЪिрдд рд╣ै। рдЖрд╕рди рд╡ рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХे рд╕ाрде рдмंрдзों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдХे рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕्рдеिрддि рдоें рдмैрдардХрд░ 'рдо