Skip to main content

Hatha Yoga: Meaning and Definition

 Meaning of Hatha Yoga

Yoga has been an important means of attaining salvation in Indian thought. The ultimate goal of various traditions of yoga (Jnanayoga, Karmayoga, Bhaktiyoga, Hathayoga) etc. is also the attainment of salvation (samadhi). At present, through the means of Hatha Yoga, a person not only gets health benefits, but the person definitely gets its spiritual benefits as well.

 HathaYoga- From the name it appears that this action is going to be done stubbornly. But it is not, if the action of hatha yoga is done under a proper guidance, then the seeker can easily do it. On the contrary, if a person does it without guidance, then opposite results of this sadhna are also visible. In fact, it is true that the activities of hatha yoga can be called difficult. Continuity and firmness are essential for performing the activities of hatha yoga. In the beginning, the seeker is not ready after seeing the practice of Hatha Yoga, so only a tolerant, hardworking and ascetic person can do this practice.

In Sanskrit semantics, the word hatha (рд╣рда) is divided into two syllables. (H + Tha) (рд╣ + рда)

H (рд╣)- it means "Hakaar" or Sun

Th (рда) - it means "Thakar" or Moon

Hakaar - means the Sun (right nostril) and Thakar means the Moon (left nostril). 

 That is, the meaning of HathaYoga is the meeting of these two rivers, Hakar and Thakar right nostril and left nostril (Sun and Moon).

Definition of Hatha Yoga

In Hatha Yoga Pradipika, Swami Swatmaram, while defining Hatha Yoga, has said that - Freedom (Salvation) can be achieved through Hatha Yoga.

Just as a opens a door with a key, in the same way a yogi breaks the door of Kundalini (slowly) to the opens door of salvation.

According to the Siddha Siddhanta Compendium:- The yoga of Haakar (Sun) and Thakar (Chandra) channels is called Hatha Yoga.

In Yogashikhopanishad also, considering Hakar as Sun and Thakar as Moon, the combination of Sun and Moon has been called Hatha Yoga.

While giving the definition of Yoga in Yogashikhopanishad, it has been said that Yoga is the union of Apana and Prana, Raja and Retas, Surya and Chandra and Jivatma and Parmatma. This definition also reveals the condition of union of sun and moon in hatha yoga.

The meaning of 'H' is taken from Surya Swar or Right Swar or Pingala or Yamuna and 'Th' means Chandra Swar or Left Swar or Ida or Ganga. With the combination of both, Agniswar or Madhya Swar or Sushumna or Saraswati Swar runs. Due to which the transmission of Prana starts in the Brahmanadi. Kundalini Shakti is located in its dormant state near the lower end of this Brahmanadi.

When the seeker does Pranayama, the dormant Kundalini awakens due to the shock of the Prana and moves in the Brahmanadi. Due to which many specialties come in the seeker.

This process is the main one in this yoga method. That's why it is called hatha yoga. This method is becoming most popular today due to the practice of Asana, Pranayama, Shatkarma, Mudra etc.


Comments

Popular posts from this blog

рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рд╕ाрдоाрди्рдп рдкрд░िрдЪрдп

рдк्рд░рдердо рдЙрдкрджेрд╢- рдкिрдг्рдб рдЙрдд्рдкрддि рд╡िрдЪाрд░ рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдЕрдз्рдпाрдп - 2 (рдкिрдг्рдб рд╡िрдЪाрд░) рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиौ рдЪрдХ्рд░ो рдХे рдиाрдо 1. рдм्рд░рд╣рдордЪрдХ्рд░ - рдоूрд▓ाрдзाрд░ рдоे рд╕्рдеिрдд рд╣ै, рдХाрдордиाрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рд╣ोрддी рд╣ैं। 2. рд╕्рд╡ाрдзिрд╖्рдаाрди рдЪрдХ्рд░ - рдЗрд╕рд╕े рд╣рдо рдЪीрдЬो рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै। 3. рдиाрднी рдЪрдХ्рд░ - рд╕िрдж्рдзि рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। 4. рдЕрдиाрд╣рдд рдЪрдХ्рд░ - рд╣ृрджрдп рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। 5. рдХрдг्рдардЪрдХ्рд░ - рд╡िрд╢ुрдж्рдзि-рд╕ंрдХрд▓्рдк рдкूрд░्рддि, рдЖрд╡ाрдЬ рдордзुрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। 6. рддाрд▓ुрдЪрдХ्рд░ -  рдШрдЯिрдХा рдоें, рдЬिрд╣्рд╡ा рдХे рдоूрд▓ рднाрдЧ рдоें,  рд▓рдп рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। 7. рдн्рд░ुрдЪрдХ्рд░ -     рдЖрдЬ्рдЮा рдЪрдХ्рд░ - рд╡ाрдгी рдХी рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। 8. рдиिрд░्рд╡ाрдгрдЪрдХ्рд░ - рдм्рд░рд╣рдорд░рди्рдз्рд░, рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░ाрд░ рдЪрдХ्рд░, рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि 9. рдЖрдХाрд╢ рдЪрдХ्рд░ - рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░ाрд░рдЪрдХ्рд░ рдХे рдКрдкрд░,  рднрдп- рдж्рд╡ेрд╖ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ोрд╣рд▓ рдЖрдзाрд░ (1) рдкाрджांрдЧुрд╖्рда рдЖрдзाрд░ (2) рдоूрд▓ाрдзाрд░ (3) рдЧुрджाрдж्рд╡ाрд░ рдЖрдзाрд░ (4) рдоेрдж् рдЖрдзाрд░ (5) рдЙрдб्рдбिрдпाрди рдЖрдзाрд░ (6) рдиाрднी рдЖрдзाрд░ (7) рд╣ृрджрдпाрдзाрд░ (8) рдХрдг्рдаाрдзाрд░ (9) рдШрдЯिрдХाрдзाрд░ (10) рддाрд▓ु рдЖрдзाрд░ (11) рдЬिрд╣्рд╡ा рдЖрдзाрд░ (12) рдн्рд░ूрдордз्рдп рдЖрдзाрд░ (13) рдиाрд╕िрдХा рдЖрдзाрд░ (14) рдиाрд╕ाрдоूрд▓ рдХрдкाрдЯ рдЖрдзाрд░ (15) рд▓рд▓ाрдЯ рдЖрдзाрд░ (16) рдм्рд░рд╣рдорд░ंрдз्рд░ рдЖрдзाрд░ рд╕िрдж्рдз...

рдЪिрдд्рдд рдк्рд░рд╕ाрджрди рдХे рдЙрдкाрдп

рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдиे рдмрддाрдпा рд╣ै рдХि рдоैрдд्рд░ी, рдХрд░ुрдгा, рдоुрджिрддा рдФрд░ рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдЗрди рдЪाрд░ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рднाрд╡рдиाрдУं рд╕े рднी рдЪिрдд्рдд рд╢ुрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै। рдФрд░ рд╕ाрдзрдХ рд╡ृрдд्рддिрдиिрд░ोрдз рдоे рд╕рдорд░्рде рд╣ोрддा рд╣ै 'рдоैрдд्рд░ीрдХрд░ुрдгाрдоुрджिрддोрдкेрдХ्рд╖ाрдгां рд╕ुрдЦрджुःрдЦрдкुрдг्рдпाрдкुрдг्рдпрд╡िрд╖рдпाрдгां рднाрд╡рдиाрддрд╢्рдЪिрдд्рддрдк्рд░рд╕ाрджрдирдо्' (рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ 1/33) рд╕ुрд╕рдо्рдкрди्рди рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдоें рдоिрдд्рд░рддा рдХी рднाрд╡рдиा рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП, рджुःрдЦी рдЬрдиों рдкрд░ рджрдпा рдХी рднाрд╡рдиा рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП। рдкुрдг्рдпाрдд्рдоा рдкुрд░ुрд╖ों рдоें рдк्рд░рд╕рди्рдирддा рдХी рднाрд╡рдиा рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рдкाрдк рдХрд░्рдо рдХрд░рдиे рдХे рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╡ाрд▓े рдкुрд░ुрд╖ों рдоें рдЙрджाрд╕ीрдирддा рдХा рднाрд╡ рд░рдЦे। рдЗрди рднाрд╡рдиाрдУं рд╕े рдЪिрдд्рдд рд╢ुрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै। рд╢ुрдж्рдз рдЪिрдд्рдд рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ी рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╕ुрдЦी, рджुःрдЦी, рдкुрдг्рдпाрдд्рдоा рдФрд░ рдкाрдкी рдЖрджि рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ोрддे рд╣ैं। рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рдк्рд░рддि рд╕ाрдзाрд░рдг рдЬрди рдоें рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░ाрдЧ. рдж्рд╡ेрд╖ рдЖрджि рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╣ै। рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕ुрдЦी рджेрдЦрдХрд░ рджूрд╕рд░े рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЙрд╕рдоें рд░ाрдЧ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдж्рд╡ेрд╖ рд╡ рдИрд░्рд╖्рдпा рдЖрджि। рдХिрд╕ी рдкुрдг्рдпाрдд्рдоा рдХे рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдЬीрд╡рди рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЕрди्рдп рдЬрди рдХे рдЪिрдд्рдд рдоें рдИрд░्рд╖्рдпा рдЖрджि рдХा рднाрд╡ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рд╡ рдЖрджрд░ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рджूрд╕рд░े рдЕрдиेрдХ...

"рдЪрдХ्рд░ " - рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рд╢рдХ्рддि рдХेрди्рдж्рд░

7 Chakras in Human Body рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рдк्рд░ाрдг рдКрд░्рдЬा рдХा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдиाрдб़ी рдХे рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдоाрд░्рдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдФрд░ рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдмिрди्рджु рдкрд░ рдЗрд╕рдХा рд╕ंрдЧрдо рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдмिрди्рджु рдк्рд░ाрдг рдЕрдерд╡ा рдЖрдд्рдоिрдХ рд╢рдХ्рддि рдХा рдХेрди्рдж्рд░ рд╣ोрддे рд╣ै। рдпोрдЧ рдоें рдЗрди्рд╣ें рдЪрдХ्рд░ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЪрдХ्рд░ рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рдКрд░्рдЬा рдХे рдкрд░िрдкрде рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдкрд░िрдкрде рдоेрд░ूрджрдг्рдб рдоें рд╣ोрддा рд╣ै। рдЪрдХ्рд░ рдЙрдЪ्рдЪ рддрд▓ों рд╕े рдКрд░्рдЬा рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддे рд╣ै рддрдеा рдЙрд╕рдХा рд╡िрддрд░рдг рдорди рдФрд░ рд╢рд░ीрд░ рдХो рдХрд░рддे рд╣ै। 'рдЪрдХ्рд░' рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде-  'рдЪрдХ्рд░' рдХा рд╢ाрдм्рджिрдХ рдЕрд░्рде рдкрд╣िрдпा рдпा рд╡ृрдд्рдд рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╢рдм्рдж рдХा рдпौрдЧिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрд░्рде рдЪрдХ्рд░рд╡ाрдд рдпा рднँрд╡рд░ рд╕े рд╣ै। рдЪрдХ्рд░ рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп рд╢рдХ्рддि рдХेрди्рдж्рд░ों рдХी рдРрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рддрд░ंрдЧे рд╣ैं, рдЬो рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд░ूрдк рдоें рдЧрддिрдоाрди рд░рд╣рддी рд╣ैं। рдЗрди рддрд░ंрдЧों рдХो рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╣рд░ рдЪрдХ्рд░ рдХी рдЕрдкрдиी рдЕрд▓рдЧ рддрд░ंрдЧ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рдЪрдХ्рд░ рдХी рддрд░ंрдЧрдЧрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рд░ंрдЧ рдХो рдШूрд░्рдгрдирд╢ीрд▓ рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЗрди्рд╣ें рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै। рдпोрдЧिрдпों рдиे рдЧрд╣рди рдз्рдпाрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рдЪрдХ्рд░ों рдХो рд╡िрднिрди्рди рджрд▓ों рд╡ рд░ंрдЧों рд╡ाрд▓े рдХрдорд▓ рдкुрд╖्рдк рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦा। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдпोрдЧрд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдоें рдЗрди рдЪрдХ्рд░ों рдХो 'рд╢рд░ीрд░ рдХा рдХрдорд▓ рдкुрд╖्рдк” рдХрд╣ा рдЧ...

рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдк | рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп

рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдкों рдХो рд╣ी рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп ' рдХрд╣рддे рд╣ै рдЬो рдЪिрдд्рдд рдХो рд╡िрдХ्рд╖िрдк्рдд рдХрд░рдХे рдЙрд╕рдХी рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп рдЕрдерд╡ा рдпोрдЧ рдХे рд╡िрдз्рди рдХрд╣ा рдЬाрддा।  'рдпोрдЧрд╕्рдп рдЕрди्рддः рдордз्рдпे рдЖрдпाрди्рддि рддे рдЕрди्рддрд░ाрдпाः'।  рдпे рдпोрдЧ рдХे рдордз्рдп рдоें рдЖрддे рд╣ैं рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЗрди्рд╣ें рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡िрдШ्рдиों рд╕े рд╡्рдпрдеिрдд рд╣ोрдХрд░ рдпोрдЧ рд╕ाрдзрдХ рд╕ाрдзрдиा рдХो рдмीрдЪ рдоें рд╣ी рдЫोрдб़рдХрд░ рдЪрд▓ рджेрддे рд╣ैं। рд╡िрдз्рди рдЖрдпें рд╣ी рдирд╣ीं рдЕрдерд╡ा рдпрджि рдЖ рдЬाрдпें рддो рдЙрдирдХो рд╕рд╣рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдЪिрдд्рдд рдоें рдЖ рдЬाрдпे, рдРрд╕ी рджрдпा рдИрд╢्рд╡рд░ рд╣ी рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рддो рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рдХि рд╡िрдз्рди рди рдЖрдпें। “рд╢्рд░ेрдпांрд╕ि рдмрд╣ुрд╡िрдз्рдиाрдиि' рд╢ुрднрдХाрд░्рдпों рдоें рд╡िрдз्рди рдЖрдпा рд╣ी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЙрдирд╕े рдЯрдХрд░ाрдиे рдХा рд╕ाрд╣рд╕ рдпोрдЧрд╕ाрдзрдХ рдоें рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЕрдиुрдХрдо्рдкा рд╕े рдпрд╣ рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै।  рд╡्рдпाрдзिрд╕्рдд्рдпाрдирд╕ंрд╢рдпрдк्рд░рдоाрджाрд▓рд╕्рдпाрд╡िрд░рддिрдн्рд░ाрди्рддिрджрд░्рд╢рдиाрд▓рдм्рдзрднूрдоिрдХрдд्рд╡ाрдирд╡рд╕्рдеिрддрдд्рд╡ाрдиि рдЪिрдд्рддрд╡िрдХ्рд╖ेрдкाрд╕्рддेрд╜рди्рддрд░ाрдпाः (рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ - 1/30) рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдкों  рдпा рдЕрди्рддрд░ाрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдиौ рд╣ैं- рд╡्рдпाрдзि, рд╕्рдд्рдпाрди, рд╕ंрд╢рдп, рдк्рд░рдоाрдж, рдЖрд▓рд╕्рдп, рдЕрд╡िрд░рддि, рдн्рд░ाрди्рддिрджрд░्рд╢рди, рдЕрд▓рдм्рдзрднूрдоिрдХрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕрдирд╡рд╕्рдеिрддрдд्рд╡। рдЙрдХ्рдд рдиौ рдЕрди्рддрд░ाрдп рд╣ी рдЪिрдд्рдд рдХो рд╡िрдХ्рд╖िрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЕрддः рдпे рдпोрдЧрд╡िрд░ोрдзी рд╣ैं рдЗрди्рд╣ें рдпोрдЧ рдХे рдорд▓...

MCQs on “Yoga Upanishads” in Hindi for UGC NET Yoga Paper-2

1. "рдпोрдЧрддрдд्рдд्рд╡ рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╖рдп рдХ्рдпा рд╣ै? A) рд╣рдардпोрдЧ рдХी рд╕ाрдзрдиा B) рд░ाрдЬрдпोрдЧ рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд C) рдХрд░्рдордпोрдЧ рдХा рдорд╣рдд्рд╡ D) рднрдХ्рддि рдпोрдЧ рдХा рд╡рд░्рдгрди ANSWER= (A) рд╣рдардпोрдЧ рдХी рд╕ाрдзрдиा Check Answer   2. "рдЕрдоृрддрдиाрдж рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдоें рдХिрд╕ рдпोрдЧ рдкрдж्рдзрддि рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै? A) рдХрд░्рдордпोрдЧ B) рдоंрдд्рд░рдпोрдЧ C) рд▓рдпрдпोрдЧ D) рдХुрдг्рдбрд▓िрдиी рдпोрдЧ ANSWER= (D) рдХुрдг्рдбрд▓िрдиी рдпोрдЧ Check Answer   3. "рдпोрдЧрдЫूрдб़ाрдордгि рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдоें рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рдХिрд╕ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓ा рдЧрдпा рд╣ै? A) рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХे рднेрдж B) рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдоाрд░्рдЧ C) рдз्рдпाрди рдФрд░ рд╕рдоाрдзि D) рдпोрдЧाрд╕рдиों рдХा рдорд╣рдд्рд╡ ANSWER= (C) рдз्рдпाрди рдФрд░ рд╕рдоाрдзि Check Answer   4. "рдз्рдпाрдирдмिंрджु рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдоें рдХिрд╕ рдз्рдпाрди рдкрдж्рдзрддि рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै? A) рдд्рд░ाрдЯрдХ рдз्рдпाрди B) рдЕрдиाрд╣рдд рдз्рдпाрди C) рд╕рдЧुрдг рдз्рдпाрди D) рдиिрд░्рдЧुрдг рдз्рдпाрди ANSWER= (D) рдиिрд░्рдЧुрдг рдз्рдпाрди Check Answer ...

рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдз्рдпाрди

рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा рдоें рд╡рд░्рдгिрдд  “рдз्рдпाрди“  рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा рдХे рдЫрдаे рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдз्рдпाрди рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдорд╣рд░्рд╖ि рдШेрд░рдг्рдб рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдХिрд╕ी рд╡िрд╖рдп рдпा рд╡рд╕्рддु рдкрд░ рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдпा рдЪिрди्рддрди рдХी рдХ्рд░िрдпा 'рдз्рдпाрди' рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдорди рдХे рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдЕрдиुрднрд╡ों рдХो рдЕрди्‍рддःрдЪрдХ्рд╖ु рдХे рд╕ाрдордиे рдорди:рджृрд╖्рдЯि рдХे рд╕ाрдордиे рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░ рд╕рдХे, рдпрд╣ी рдз्рдпाрди рдХी рд╕्рдеिрддि рд╣ै। рдз्рдпाрди рд╕ाрдзрдХ рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рд╢рдХ्рддि рдкрд░ рднी рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै। рдз्рдпाрди рдЕрдн्рдпाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ै рдпрд╣ рдПрдХ рд╕्рдеिрддि рд╣ैं рдЬो рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдЕрд╡рд░ोрдз рдХे рдЕрдирд╡рд░рдд рдЪрд▓рддी рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рддेрд▓ рдХो рдПрдХ рдмрд░्рддрди рд╕े рджूрд╕рд░े рдмрд░्рддрди рдоें рдбाрд▓рдиे рдкрд░ рдмिрдиा рд░ूрдХाрд╡рдЯ рдХे рдоोрдЯी рдзाрд░ा рдиिрдХрд▓рддी рд╣ै, рдмिрдиा рдЫрд▓рдХे рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╕्рддрд░ рд╕े рднрд░рдиी рд╢ुрд░ू рд╣ोрддी рд╣ै рдпрд╣ी рдз्рдпाрди рдХी рд╕्рдеिрддि рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣рд▓рдЪрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдорд╣рд░्рд╖ि рдШेрд░рдг्рдб рдз्рдпाрди рдХे рдк्рд░рдХाрд░ों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдЫрдаे рдЕрдз्рдпाрдп рдХे рдк्рд░рдердо рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि - рд╕्рдеूрд▓ं рдЬ्рдпोрддिрд╕्рдеाрд╕ूрдХ्рд╖्рдоं рдз्рдпाрдирд╕्рдп рдд्рд░िрд╡िрдзं рд╡िрджु: । рд╕्рдеूрд▓ं рдоूрд░्рддिрдордпं рдк्рд░ोрдХ्рддं рдЬ्рдпोрддिрд╕्рддेрдЬोрдордпं рддрдеा । рд╕ूрдХ्рд╖्рдоं рд╡िрди्рджुрдордпं рдм्рд░рд╣्рдо рдХुрдг्рдбрд▓ी рдкрд░рджेрд╡рддा ।। (рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा  6/1) рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рдз्рдпाрди рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╣ै- рд╕्рдеूрд▓ рдз्рдпाрди, рдЬ्рдпोрддिрд░्рдз्рдпाрди рдФрд░ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдз्рдпाрди। рд╕्рдеू...

рдЖрд╕рди рдХा рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдкрд░िрднाрд╖ाрдпें, рдЖрд╕рдиो рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

рдЖрд╕рди рдХा рдЕрд░्рде рдЖрд╕рди рд╢рдм्рдж рдХे рдЕрдиेрдХ рдЕрд░्рде рд╣ै рдЬैрд╕े  рдмैрдардиे рдХा рдвंрдЧ, рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрдЧों рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕्рдеिрддि, рдард╣рд░ рдЬाрдиा, рд╢рдд्рд░ु рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдХिрд╕ी рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдбрдЯे рд░рд╣рдиा, рд╣ाрдеी рдХे рд╢рд░ीрд░ рдХा рдЕрдЧрд▓ा рднाрдЧ, рдШोрдб़े рдХा рдХрди्рдзा, рдЖрд╕рди рдЕрд░्рдеाрдд рдЬिрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдмैрдаा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡्рдпाрдХрд░ंрдг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрд╕рди рд╢рдм्рдж рдЕрд╕ рдзाрддु рд╕े рдмрдиा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рджो рдЕрд░्рде рд╣ोрддे рд╣ै। 1. рдмैрдардиे рдХा рд╕्рдеाрди : рдЬैрд╕े рджрд░ी, рдоृрдЧ рдЫाрд▓, рдХाрд▓ीрди, рдЪाрджрд░  2. рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕्рдеिрддि : рдЕрд░्рдеाрдд рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрдЧों рдХी рд╕्рдеिрддि  рдЖрд╕рди рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рд╣рдо рдЬिрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рд░рд╣рддे рд╣ै рд╡рд╣ рдЖрд╕рди рдЙрд╕ी рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े рдоुрд░्рдЧे рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдХुрдХ्рдХुрдЯाрд╕рди, рдордпूрд░ рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдордпूрд░ाрд╕рди। рдЖрд╕рдиों рдХो рд╡िрднिрди्рди рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рддрд░ीрдХे рд╕े рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрд╕рди рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा-   рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдиे рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ рдХे рд╕ाрдзрди рдкाрдж рдоें рдЖрд╕рди рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рд╣ै। 'рд╕्рдеिрд░рд╕ुрдЦрдоाрд╕рдирдо्' рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ 2/46  рдЕрд░्рдеाрдд рд╕्рдеिрд░рддा рдкूрд░्рд╡рдХ рд░рд╣рдХрд░ рдЬिрд╕рдоें рд╕ुрдЦ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ो рд╡рд╣ рдЖрд╕рди рд╣ै। рдЙрдХ्рдд рдкрд░िрднाрд╖ा рдХा рдЕрдЧрд░ рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХрд░े рддो рд╣рдо рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ै рд╢рд░ीрд░ рдХो рдмिрдиा рд╣िрд▓ाрдП, рдбुрд▓ाрдП рдЕрдерд╡ा рдЪिрдд्рдд рдоें рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЙрдж्рд╡ेрдЧ рд╣ुрдП рдмिрдиा рдЪिрд░рдХाрд▓ рддрдХ рдиिрд╢्рдЪрд▓ рд╣ोрдХрд░ рдПрдХ рд╣ी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕ु...

рд╣рдардпोрдЧ рдк्рд░рджीрдкिрдХा рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо

рд╣рдардпोрдЧ рдк्рд░рджीрдкिрдХा рдоें рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХो рдХुрдо्рднрдХ рдХрд╣ा рд╣ै, рд╕्рд╡ाрдоी рд╕्рд╡ाрдд्рдоाрд░ाрдо рдЬी рдиे рдк्рд░ाрдгाрдпाрдоों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рд╣ै - рд╕ूрд░्рдпрднेрджрдирдоुрдЬ्рдЬाрдпी рд╕ीрдд्рдХाрд░ी рд╢ीрддрд▓्рд░ी рддрдеा।  рднрд╕्рдд्рд░िрдХा рдн्рд░ाрдорд░ी рдоूрд░्рдЪ्рдЫा рдк्рд▓ाрд╡िрдиीрдд्рдпрд╖्рдЯрдХुंрдо्рднрдХा:।। (рд╣рдардпोрдЧрдк्рд░рджीрдкिрдХा- 2/44) рдЕрд░्рдеाрдд् - рд╕ूрд░्рдпрднेрджрди, рдЙрдЬ्рдЬाрдпी, рд╕ीрдд्рдХाрд░ी, рд╢ीрддрд▓ी, рднрд╕्рдд्рд░िрдХा, рдн्рд░ाрдорд░ी, рдоूрд░्рдЫा рдФрд░ рдк्рд▓ाрд╡िрдиी рдоें рдЖрда рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХुрдо्рднрдХ (рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо) рд╣ै। рдЗрдирдХा рд╡рд░्рдгрди рдйिрдо्рди рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै 1. рд╕ूрд░्рдпрднेрджी рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо - рд╣рдардпोрдЧ рдк्рд░рджीрдкिрдХा рдоें рд╕ूрд░्рдпрднेрджрди рдпा рд╕ूрд░्рдпрднेрджी рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХा рд╡рд░्рдгрди рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै - рдЖрд╕рдиे рд╕ुрдЦрджे рдпोрдЧी рдмрджрдз्рд╡ा рдЪैрд╡ाрд╕рдиं рддрддः।  рджрдХ्рд╖рдиाрдб्рдпा рд╕рдоाрдХृрд╖्рдп рдмрд╣िрд╕्рдеं рдкрд╡рди рд╢рдиै:।।  рдЖрдХेрд╢ाрджाрдирдЦाрдЧ्рд░ाрдЪ्рдЪ рдиिрд░ोрдзाрд╡рдзि рдХ्рд░ुंрднрдпेрдд। рддрддः рд╢рдиैः рд╕рд╡्рдп рдиाрдб्рдпा рд░ेрдЪрдпेрдд् рдкрд╡рди рд╢рдиै:।। (рд╣.рдк्рд░. 2/48/49) рдЕрд░्рдеाрдд- рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рд╕рдорддрд▓ рд╕्рдеाрди рдоें рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдЖрд╕рди рдмिрдЫाрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдкрдж्рдоाрд╕рди, рд╕्рд╡рд╕्рддिрдХाрд╕рди рдЖрджि рдХिрд╕ी рдЖрд╕рди рдоें рд╕ुрдЦрдкूрд░्рд╡рдХ рдоेрд░ुрджрдг्рдб, рдЧрд░्рджрди рдФрд░ рд╕िрд░ рдХो рд╕ीрдзा рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдмैрдаेै। рдлिрд░ рджाрд╣िрдиे рдиाрд╕ाрд░рди्рдз्рд░ рдЕрд░्рдеाрдд рдкिंрдЧрд▓ा рдиाрдбी рд╕े рд╢рдиैः рд╢рдиैः рдкूрд░рдХ рдХрд░ें। рдЖрдн्рдпрди्рддрд░ рдХुрдо्рднрдХ рдХрд░ें। рдХुрдо्рднрдХ рдХे рд╕рдордп рдоूрд▓рдмрди्рдз рд╡ рдЬाрд▓рди्рдзрд░рдмрди्рдз рд▓рдЧा рдХрд░ рд░рдЦें।  рдпрдеा рд╢рдХ्рддि рдХुрдо्рднрдХ рдХे рдк...

Teaching Aptitude MCQ in hindi with Answers

  рд╢िрдХ्рд╖рдг рдПрд╡ं рд╢ोрдз рдЕрднिрдпोрдЧ्рдпрддा Teaching Aptitude MCQ's with Answers Teaching Aptitude mcq for ugc net, Teaching Aptitude mcq for set exam, Teaching Aptitude mcq questions, Teaching Aptitude mcq in hindi, Teaching aptitude mcq for b.ed entrance Teaching Aptitude MCQ 1. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै ? (1) рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ूрдЪрдиाрдпें рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा (2) рдЫाрдд्рд░ों рдХी рдЪिрди्рддрди рд╢рдХ्рддि рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиा (3) рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ рд▓िрдЦрд╡ाрдиा (4) рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиा   2. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ी рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╡िрдзि рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ै ? (1) рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рдПрд╡ं рд╢्рд░ुрддिрд▓ेрдЦрди (2) рд╕ंрдЧोрд╖्рдаी рдПрд╡ं рдкрд░िрдпोрдЬрдиा (3) рд╕ंрдЧोрд╖्рдаी рдПрд╡ं рд╢्рд░ुрддिрд▓ेрдЦрди (4) рд╢्рд░ुрддिрд▓ेрдЦрди рдПрд╡ं рджрдд्рддрдХाрд░्рдп   3. рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि - (1) рдЗрд╕рд╕े рд╢िрдХ्рд╖рдгрдХाрд░्рдп рд░ुрдЪिрдХрд░ рдмрдирддा рд╣ै (2) рдЗрд╕рд╕े рд╢िрдХ्рд╖рдгрдХाрд░्рдп рдЫाрдд्рд░ों рдХे рдмोрдз рд╕्рддрд░ рдХा рдмрдирддा рд╣ै (3) рдЗрд╕рд╕े рдЫाрдд्рд░ों рдХा рдз्рдпाрди рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рд╣ोрддा рд╣ै (4) рд╡рд╣ рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै   4. рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХा рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрдиा рдХिрд╕ рдм...

MCQs for UGC NET YOGA (Yoga Upanishads)

1. "рдпोрдЧрдЪूрдб़ाрдордгि рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдоें рдХौрди-рд╕ा рдоाрд░्рдЧ рдоोрдХ्рд╖ рдХा рд╕ाрдзрдХ рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै? A) рднрдХ्рддिрдоाрд░्рдЧ B) рдз्рдпाрдирдоाрд░्рдЧ C) рдХрд░्рдордоाрд░्рдЧ D) рдЬ्рдЮाрдирдоाрд░्рдЧ ANSWER= (B) рдз्рдпाрдирдоाрд░्рдЧ Check Answer   2. "рдиाрджрдмिंрджु рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдоें рдХिрд╕ рд╕ाрдзрдиा рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै? A) рдз्рдпाрди рд╕ाрдзрдиा B) рдоंрдд्рд░ рд╕ाрдзрдиा C) рдиाрджрдпोрдЧ рд╕ाрдзрдиा D) рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рд╕ाрдзрдиा ANSWER= (C) рдиाрджрдпोрдЧ рд╕ाрдзрдиा Check Answer   3. "рдпोрдЧрд╢िрдЦा рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдоें рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдзрди рдХ्рдпा рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै? A) рдпोрдЧ B) рдз्рдпाрди C) рднрдХ्рддि D) рдЬ्рдЮाрди ANSWER= (A) рдпोрдЧ Check Answer   4. "рдЕрдоृрддрдиाрдж рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдоें рдХौрди-рд╕ी рд╢рдХ्рддि рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै? A) рдк्рд░ाрдг рд╢рдХ्рддि B) рдоंрдд्рд░ рд╢рдХ्рддि C) рдХुрдг्рдбрд▓िрдиी рд╢рдХ्рддि D) рдЪिрдд्рдд рд╢рдХ्рддि ANSWER= (C) рдХुрдг्рдбрд▓िрдиी рд╢рдХ्рддि Check Answer   5. "рдз्рдпाрдирдмिंрджु рдЙрдкрдиिрд╖рдж" рдоें рдз्рдпाрди рдХा рдХ...